Phiên chợ được tổ chức vào thứ Ba hàng tuần, đưa du khách đến với một không gian văn hóa sống động, nguyên bản, mang đậm bản sắc vùng cao.
Dòng thời gian và lịch sử phát triển
Theo lời kể truyền miệng của người Tày địa phương, chợ Cốc Ly - có nghĩa là "Gốc Mận" trong tiếng địa phương - đã có từ thế kỷ XIX. Ban đầu, chợ họp tại bản Cốc Sâm, nhưng đến những năm 1990, chợ được di dời về vị trí hiện tại để thuận tiện hơn cho việc giao thương giữa các xã lân cận như Nậm Mòn và Tả Thàng.
Từ một phiên chợ nhỏ chỉ phục vụ nhu cầu trao đổi hàng hóa cơ bản của người dân địa phương, Cốc Ly đã phát triển thành một trung tâm văn hóa đa dạng. Đáng chú ý, sự xuất hiện của du khách quốc tế từ năm 2010 đã thúc đẩy việc bảo tồn các nghề thủ công truyền thống như dệt lanh và nhuộm chàm, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa vùng cao.
Vị trí địa lý và cảnh quan thiên nhiên
Chợ Cốc Ly tọa lạc bên bờ sông Chảy trong một thung lũng thiên nhiên tuyệt đẹp. Con đường dẫn đến chợ uốn lượn qua những thửa ruộng bậc thang và rừng sa mộc, tạo nên khung cảnh hùng vĩ, hấp dẫn du khách trước khi họ đặt chân đến khu chợ.
Không gian chợ được phân chia một cách tự nhiên thành các khu vực chuyên biệt: phía đông là khu bán nông sản và thảo dược, trung tâm là khu ẩm thực, trong khi phía tây tập trung vào gia súc và hàng thủ công. Một điểm đáng chú ý là khu chợ trâu - vốn từng chiếm tới 40% diện tích chợ - đã được tách riêng sang khu vực cách đó 500 mét để đảm bảo vệ sinh môi trường, phản ánh sự thích ứng của chợ với nhu cầu phát triển bền vững.
Bao quanh chợ là hệ sinh thái đa dạng với rừng nghiến cổ thụ có tuổi đời hàng trăm năm, trong đó nổi bật là cây nghiến di sản với đường kính thân lên đến 3,1 mét. Dòng sông Chảy chảy qua khu vực không chỉ tạo nên cảnh quan thơ mộng mà còn là nguồn cung cấp phù sa cho những vườn chè Shan tuyết và ruộng ngô nương - nguyên liệu chính cho các đặc sản địa phương.
Đặc sản vùng cao và sản phẩm thủ công
Chợ Cốc Ly nổi tiếng với các sản vật độc đáo của vùng cao. Du khách có thể tìm thấy mật ong rừng từ hoa đỗ quyên và cà phê rừng, có màu hổ phách đặc trưng nhờ được ong hút mật ở độ cao 1.200-1.500 mét. Nấm hương và mộc nhĩ được thu hái từ rừng nguyên sinh, phơi khô tự nhiên trên giàn tre, giữ nguyên hương vị đặc trưng của núi rừng. Đặc biệt là gạo nương Séng Cù - một giống lúa đặc hữu chỉ có thể trồng được ở độ cao từ 800 mét trở lên, với hạt gạo dẻo thơm và hàm lượng dinh dưỡng cao.
Khu thổ cẩm là điểm nhấn không thể bỏ qua với những tấm vải lanh nhuộm chàm của người Mông Hoa, được dệt hoàn toàn thủ công bằng khung cửi gỗ. Mỗi mét vải cần 3-4 ngày để hoàn thiện, thể hiện qua các họa tiết hình xoắn ốc tượng trưng cho sự vĩnh cửu. Đồ trang sức bằng bạc của người Dao Đen, đặc biệt là vòng cổ có chạm khắc hình rồng phượng, được chế tác tinh xảo từ kỹ thuật đúc đồng truyền thống, là những món quà lưu niệm giá trị mà du khách có thể mang về.
Ẩm thực đặc sắc đậm đà bản sắc dân tộc
Ẩm thực tại chợ Cốc Ly là một hành trình khám phá vị giác với nhiều món ăn truyền thống đặc sắc. Thắng cố - món hầm từ 12 bộ phận của ngựa hoặc bò - được chế biến trong nồi đồng lớn, nêm nếm bằng 20 loại gia vị rừng như mắc khén và thảo quả, tạo nên hương vị đậm đà, độc đáo. Xôi ngũ sắc được tạo màu tự nhiên từ lá cơm đen, củ nghệ và gấc, thường được dùng kèm với muối vừng rang, là món ăn vừa đẹp mắt vừa bổ dưỡng.
